Ch 1.2 Hilbert 空间
§2. Hilbert 空间
内积空间的概念
定义1:设 $H = (H, +, \cdot; \mathbb{F})$。若 $(\cdot, \cdot): H \times H \to \mathbb{F}$ 满足:
- 非负性:$(\varphi, \varphi) \ge 0$ 且 $(\varphi, \varphi) = 0 \iff \varphi = 0$。
- $\forall \alpha \in \mathbb{F},\; \varphi, \chi, \xi \in H$,
$$ (\alpha \varphi + \chi, \xi) = \alpha (\varphi, \xi) + (\chi, \xi). $$ - 共轭对称性:
$$ (\varphi, \chi) = \overline{(\chi, \varphi)}. $$
则称 $(\cdot, \cdot)$ 是 $H$ 上的一个内积。具有内积的线性空间称为内积空间。
内积空间的基本性质
线性性(第一变量):
$$ (\xi, \alpha \varphi + \chi) = \overline{(\alpha \varphi + \chi, \xi)} = \overline{\alpha} \overline{(\varphi, \xi)} + \overline{(\chi, \xi)} = \overline{\alpha} (\xi, \varphi) + (\xi, \chi). $$Cauchy-Schwarz 不等式:$\forall \varphi, \chi \in H$,
$$ |(\varphi, \chi)| \le \sqrt{(\varphi, \varphi)} \cdot \sqrt{(\chi, \chi)}. $$
等号成立当且仅当 $\varphi, \chi$ 线性相关。证明:记 $|\varphi| = \sqrt{(\varphi, \varphi)}$。
- 若 $\chi = 0$,不等式显然成立。
- 若 $\chi \ne 0$,令 $P_\chi \varphi = \left( \varphi, \frac{\chi}{|\chi|} \right) \frac{\chi}{|\chi|}$,则
$$ (\varphi - P_\chi \varphi, \chi) = 0 \quad \Rightarrow \quad |\varphi|^2 = |\varphi - P_\chi \varphi|^2 + |P_\chi \varphi|^2 = \left| \left( \varphi, \frac{\chi}{|\chi|} \right) \right|^2. $$
即 $|(\varphi, \chi)|^2 + |\chi|^2 |\varphi - P_\chi \varphi|^2 = |\varphi|^2 |\chi|^2$,从而得证。
范数诱导:若 $\|\varphi\| = \sqrt{(\varphi, \varphi)}$,则 $(H, \|\cdot\|)$ 是赋范空间。
完备性定义:若 $(H, \|\cdot\|)$ 是完备的,则称 $(H, (\cdot, \cdot))$ 是 Hilbert 空间。
典型例子
$(\mathbb{R}^n, (\cdot, \cdot))$,其中
$$ (x, y) = \sum_{i=1}^n x_i y_i. $$$(X, \mathcal{M}, \mu)$ 完备测度空间,对于 $L^2(d\mu)$,定义
$$ (f, g) = \int_X f \bar{g} \, d\mu. $$
则 $(L^2, (\cdot, \cdot))$ 是 Hilbert 空间。
内积空间的几何性质
定义2:由 Cauchy-Schwarz 不等式,记
$$
\cos \theta \overset{\text{定义}}{=} \frac{(\varphi, \chi)}{\|\varphi\| \|\chi\|}, \quad \theta \text{ 称为非零元素 } \varphi, \chi \text{ 之间的夹角}.
$$
$\Rightarrow$ $(\cdot, \cdot)$ 可以定义“垂直”(正交)概念:即 $\varphi \perp \chi \iff (\varphi, \chi) = 0$。
下问:怎样的范数可以诱导内积?$L^p(d\mu)$ 是否是 Hilbert 空间,当 $p \ne 2$ 时?
1. 实平面情形
设平行四边形 $ABCD$,令 $\overrightarrow{AD} = \vec{a}$, $\overrightarrow{AB} = \vec{b}$,$\theta$ 是 $\vec{a}$ 与 $\vec{b}$ 之间夹角。
由余弦定理:
$$
\begin{cases}
|\overrightarrow{BD}|^2 = a^2 + b^2 - 2ab \cos \theta \\
|\overrightarrow{AC}|^2 = a^2 + b^2 - 2ab \cos(\pi - \theta)
\end{cases}
\Rightarrow |\overrightarrow{BD}|^2 + |\overrightarrow{AC}|^2 = 2(|\vec{a}|^2 + |\vec{b}|^2) \quad \text{—— 平行四边形法则}
$$
进而可得点积公式:
$$
\vec{a} \cdot \vec{b} = |\vec{a}| |\vec{b}| \cos \theta = \frac{1}{4} \left( |\vec{a} + \vec{b}|^2 - |\vec{a} - \vec{b}|^2 \right).
$$
2. 复平面情形
设 $\vec{A}_1 = a + ib = r_1 e^{i\theta}$, $\vec{A}_2 = c + id = r_2 e^{i\varphi}$。
则内积定义为:
$$
(\vec{A}_1, \vec{A}_2) = (a + ib) \cdot \overline{(c + id)} = r_1 e^{i\theta} \cdot r_2 e^{-i\varphi} = r_1 r_2 e^{i(\theta - \varphi)}.
$$
展开实部与虚部:
$$
= r_1 r_2 \cos(\theta - \varphi) + i r_1 r_2 \sin(\theta - \varphi)
= r_1 r_2 \cos(\theta - \varphi) + i r_1 r_2 \cos\left( \frac{\pi}{2} - (\theta - \varphi) \right).
$$
通过向量图示($\vec{A}_1$, $\vec{A}_2$, $i\vec{A}_2$ 构成直角关系),可推导出复内积的极化恒等式:
$$ (\vec{A}_1, \vec{A}_2) = \frac{1}{4} \left( |\vec{A}_1 + \vec{A}_2|^2 - |\vec{A}_1 - \vec{A}_2|^2 \right) + \frac{i}{4} \left( |\vec{A}_1 + i\vec{A}_2|^2 - |\vec{A}_1 - i\vec{A}_2|^2 \right). $$
定理3(极化恒等式):内积与范数的关系
若 $\mathbb{F} = \mathbb{R}$,即 $H$ 是实内积空间,则
$$ (\varphi, \chi) = \frac{1}{4} \left( \|\varphi + \chi\|^2 - \|\varphi - \chi\|^2 \right), \quad \forall \varphi, \chi \in H. $$若 $\mathbb{F} = \mathbb{C}$,即 $H$ 是复内积空间,则
$$ (\varphi, \chi) = \frac{1}{4} \left( \|\varphi + \chi\|^2 - \|\varphi - \chi\|^2 \right) + \frac{i}{4} \left( \|\varphi + i\chi\|^2 - \|\varphi - i\chi\|^2 \right). $$
定理4(范数诱导内积的充要条件)
若 $X = (X, \|\cdot\|)$,则 $X$ 存在内积 $(\cdot, \cdot)$,使得
$$
\|\varphi\|^2 = (\varphi, \varphi), \quad \forall \varphi \in X
\iff \|\cdot\| \text{ 满足平行四边形法则}, \text{ 即 } \forall \varphi, \chi \in H,
$$
$$
2(\|\varphi\|^2 + \|\chi\|^2) = \|\varphi + \chi\|^2 + \|\varphi - \chi\|^2.
$$
证明:只需验证“$\Leftarrow$”方向。这可归结于证明由极化恒等式定义的右端是内积。
由定理3可知:
- $(\varphi, \chi) = \overline{(\chi, \varphi)}$,
- $(\varphi, \varphi) \ge 0$ 且 $(\varphi, \varphi) = 0 \iff \varphi = 0$。
因此,只需验证 $(\cdot, \cdot)$ 对第一变量是线性性质。
Step 1:证明
$$
(\varphi_1 + \varphi_2, \chi) = (\varphi_1, \chi) + (\varphi_2, \chi).
$$
计算:
$$
(\varphi_1, \chi) + (\varphi_2, \chi) \\ = \frac{1}{4} \left( \|\varphi_1 + \chi\|^2 - \|\varphi_1 - \chi\|^2 + \|\varphi_2 + \chi\|^2 - \|\varphi_2 - \chi\|^2 \right) \\ + \frac{i}{4} \left( \|\varphi_1 + i\chi\|^2 - \|\varphi_1 - i\chi\|^2 + \|\varphi_2 + i\chi\|^2 - \|\varphi_2 - i\chi\|^2 \right).
$$
利用平行四边形法则:
$$
= \frac{1}{8} \left( \|\varphi_1 + \varphi_2 + 2\chi\|^2 - \|\varphi_1 + \varphi_2 - 2\chi\|^2 \right) + \frac{i}{8} \left( \|\varphi_1 + \varphi_2 + 2i\chi\|^2 - \|\varphi_1 + \varphi_2 - 2i\chi\|^2 \right)
$$
令 $\psi = \frac{\varphi_1 + \varphi_2}{2}$,则上式变为:
$$
= \frac{1}{2} \left( \|\psi + \chi\|^2 - \|\psi - \chi\|^2 \right)+ \frac{i}{2} \left( \|\psi + i\chi\|^2 - \|\psi - i\chi\|^2 \right)= 2 \left( \frac{\varphi_1 + \varphi_2}{2}, \chi \right)= (\varphi_1 + \varphi_2, \chi).
$$
Step 2:证明 $\forall \alpha \in \mathbb{R}$,有 $(\alpha \varphi, \chi) = \alpha (\varphi, \chi)$
记 $f(\alpha) \overset{\text{定义}}{=} (\alpha \varphi, \chi)$,$\forall \alpha \in \mathbb{R}$。由定义知 $f(\alpha)$ 是 $\mathbb{R}$ 上的连续函数。
下证:$f(\alpha) = \alpha f(1)$(即(★)式成立)。
- (i) 由 $(0, \chi) = 0 \Rightarrow f(0) = 0$。
- (ii) 由 Step 1:$( -\alpha \varphi + \alpha \varphi, \chi ) = (\alpha \varphi, \chi) + (-\alpha \varphi, \chi) = 0 \Rightarrow f(-\alpha) = -f(\alpha)$,$\forall \alpha \in \mathbb{R}$。
- (iii) 由 Step 1:$\forall m \in \mathbb{N}$,
$$ \begin{cases} f(m\alpha) = m f(\alpha), \\ f(\alpha) = m f\left( \frac{\alpha}{m} \right) \end{cases} \Rightarrow f(m) = m f(1), \quad f\left( \frac{1}{m} \right) = \frac{1}{m} f(1). $$
从而:
$$
f\left( \frac{m}{n} \right) = \frac{m}{n} f(1), \quad \forall m,n \in \mathbb{N}.
$$
由于 $f(\alpha)$ 连续,对任意 $\alpha > 0$,存在有理数列 $\{r_n\} \to \alpha$,则
$$
f(\alpha) = \lim_{n\to\infty} f(r_n) = \lim_{n\to\infty} r_n f(1) = \alpha f(1).
$$
对 $\alpha < 0$,有:
$$
f(\alpha) = -f(-\alpha) = -(-\alpha) f(1) = \alpha f(1).
$$
综上,$\forall \alpha \in \mathbb{R}$,$f(\alpha) = \alpha f(1)$,即 $(\alpha \varphi, \chi) = \alpha (\varphi, \chi)$。
Step 3:证明 $\forall \alpha \in \mathbb{C}$,有 $(\alpha \varphi, \chi) = \alpha (\varphi, \chi)$
令 $\alpha = a + ib \in \mathbb{C}$,则
$$
f(\alpha) = f(a + ib) = ((a + ib)\varphi, \chi) = (a\varphi, \chi) + (ib\varphi, \chi).
$$
由 Step 2,$(a\varphi, \chi) = a(\varphi, \chi)$。
又由定义,$(i\varphi, \chi) = i(\varphi, \chi)$,所以
$$
(ib\varphi, \chi) = b(i\varphi, \chi) = b \cdot i(\varphi, \chi) = (a + ib)(\varphi, \chi) = \alpha (\varphi, \chi).
$$
因此,$\forall \alpha \in \mathbb{C}$,$(\alpha \varphi, \chi) = \alpha (\varphi, \chi)$。
证毕。
好的,以下是按照您指定格式整理的后续笔记内容:
应用:$L^p$ 空间何时是 Hilbert 空间?
1. $L^p(p \ne 2)$ 不是 Hilbert 空间
反证法:假设 $\text{supp} f \cap \text{supp} g = \emptyset$。
则有:
$$
\|f + g\|_{L^p}^p = \|f\|_{L^p}^p + \|g\|_{L^p}^p.
$$
考虑平行四边形法则:
$$
\|f + g\|_{L^p}^2 + \|f - g\|_{L^p}^2 \overset{?}{=} 2(\|f\|_{L^p}^2 + \|g\|_{L^p}^2).
$$
取特例:$\|f\|_{L^p} = \|g\|_{L^p} = 1$,则左边为:
$$
\left(2^{1/p}\right)^2 + \left(2^{1/p}\right)^2 = 2 \cdot 2^{2/p},
$$
右边为:
$$
2(1^2 + 1^2) = 4.
$$
当 $p \ne 2$ 时,$2 \cdot 2^{2/p} \ne 4$,故平行四边形法则不成立。
因此,$L^p(p \ne 2)$ 不是 Hilbert 空间。
2. 当 $1 < p < +\infty$ 时,Hanner 不等式作为“平行四边形法则”的替代
(参见 Lieb《Analysis》)
当 $1 < p \le 2$ 时:
$$ \left| \|u\|_p - \|v\|_p \right|^p + \left( \|u\|_p + \|v\|_p \right)^p \le \|u + v\|_p^p + \|u - v\|_p^p \quad \text{(H1)} $$当 $p \ge 2$ 时:
$$ \left( \|u + v\|_p + \|u - v\|_p \right)^p + \left| \|u + v\|_p - \|u - v\|_p \right|^p \le 2^p \left( \|u\|_p^p + \|v\|_p^p \right) \quad \text{(H2)} $$
注:当 $p \in [2, +\infty)$ 时,(H1) 和 (H2) 反向成立。
一致凸空间(Uniformly Convex Space)
定义:设 $X = (X, \|\cdot\|)$。若对任意 $0 < \varepsilon \le 2$,$\exists \delta(\varepsilon) > 0$,使得 $\forall x, y \in X$,满足 $\|x\| \le 1$, $\|y\| \le 1$ 且 $\|x - y\| \ge \varepsilon$,均有
$$
\left\| \frac{x + y}{2} \right\| \le 1 - \delta(\varepsilon),
$$
则称 $X$ 是一致凸的。
注:
- 此概念由 James A. Clarkson 于 1936 年提出(针对 $L^p$ 空间,$1 < p < +\infty$),几何上表示:单位球面上任意两个不同的向量,它们和的一半不会触碰到球面,且离球面的距离可由它们的差控制。
- 由 Hanner 不等式可推出:当 $1 < p < +\infty$ 时,$L^p$ 是一致凸的。
$L^1$ 与 $L^\infty$ 不是一致凸的
例1:
设 $f_1(x) = \mathbf{1}_{[0,1]}(x)$,$f_2(x) = \mathbf{1}_{[1,2]}(x)$。
则 $\|f_1\|_{L^1} = \|f_2\|_{L^1} = 1$,且
$$
\left\| \frac{f_1 + f_2}{2} \right\|_{L^1} = \left\| \frac{f_1 - f_2}{2} \right\|_{L^1} = 1.
$$
例2:
设 $f_1(x) = \mathbf{1}_{[0,1]}(x) - \mathbf{1}_{[2,3]}(x)$,$f_2(x) = \mathbf{1}_{[-\frac{1}{2}, \frac{1}{2}]}(x) + \mathbf{1}_{[\frac{3}{2}, \frac{5}{2}]}(x)$。
则 $\|f_1\|_{L^\infty} = \|f_2\|_{L^\infty} = 1$,且
$$
\left\| \frac{f_1 + f_2}{2} \right\|_{L^\infty} = \left\| \frac{f_1 - f_2}{2} \right\|_{L^\infty} = 1.
$$
故在 $L^1$ 和 $L^\infty$ 中,存在单位球面上相距为 2 的点,其平均仍位于单位球面上,因此它们不是一致凸空间。
Hilbert 空间的对偶空间(投影定理)
(投影定理):假设 $H = (H, (\cdot, \cdot))$ 是 Hilbert 空间,$K$ 是 $H$ 中的闭子集,$x \notin K$。
则 $\exists! z_0 \in K$,s.t. $\forall z \in K$,
$$
\|x - z_0\| = \inf_{z \in K} \|x - z\| \quad \text{且} \quad \operatorname{Re}(z - z_0, x - z_0) \le 0.
$$
若 $K$ 是 $H$ 的闭子空间,则 $\forall z \in K$,
$$
(z, x - z_0) = 0 \quad \Rightarrow \quad x - z_0 \perp K.
$$
证明:
Step 1:设 $D = \inf_{z \in K} \|x - z\|$,并取 $\{z_n\} \subseteq K$ 使得 $\lim_{n \to \infty} \|x - z_n\| = D$。
证明 $\{x - z_n\}$ 是 Cauchy 列。
由平行四边形法则:
$$
\left\| \frac{(x - z_n) + (x - z_m)}{2} \right\|^2 + \left\| \frac{(x - z_n) - (x - z_m)}{2} \right\|^2 = \frac{\|x - z_n\|^2 + \|x - z_m\|^2}{2}.
$$
左边第一项 $\ge D^2$(因 $\frac{z_n + z_m}{2} \in K$),第二项 $\ge 0$,右边 $\to D^2$(当 $n,m \to \infty$)。
故 $\|z_n - z_m\| \to 0$,即 $\{z_n\}$ 是 Cauchy 列。
由 $K$ 闭,$\exists z_0 \in K$ 使得 $z_n \to z_0$,从而 $\|x - z_0\| = D$。
Step 2:定义函数 $F(t) \overset{\text{定义}}{=} \| (1-t)z_0 + tz - x \|^2$,$\forall z \in K$。
由于 $K$ 是子空间,$(1-t)z_0 + tz \in K$,故 $F(t) \ge D^2 = F(0)$,即 $t=0$ 是极小值点,所以 $F'(0) \ge 0$。
计算得:
$$
F'(0) = 2 \operatorname{Re}(z - z_0, z_0 - x) \ge 0 \quad \Rightarrow \quad \operatorname{Re}(z - z_0, x - z_0) \le 0
$$
Step 3:若 $K$ 是闭子空间,则对任意 $z \in K$,有 $-z \in K$ 和 $iz \in K$(复情形)。
- 取 $z := -z$,得 $\operatorname{Re}(z, x - z_0) = 0$。
- 取 $z := iz$,得 $\operatorname{Im}(z, x - z_0) = 0$。
综上,$(z, x - z_0) = 0$,即 $x - z_0 \perp K$。
Riesz 表示定理
(Riesz 表示定理):设 $H = (H, (\cdot, \cdot))$ 是 Hilbert 空间,$L \in H^*$,则 $\exists! y \in H$,s.t. $\forall x \in H$,
$$
L(x) = (x, y) \quad \text{且} \quad \|y\| = \|L\|.
$$
注:若定义 $\Phi: H^* \to H$,s.t. $\Phi(L) = y$,则 $\Phi$ 是等距同构,即 $H^* = H$。
[由等距,$H^*$ 也是 Hilbert 空间,且 $\forall L_1, L_2 \in H^*$,$(L_1, L_2) = (\Phi(L_1), \Phi(L_2))$]
证明:
不妨假设 $L \ne 0$。记 $K = \{ x \in H \mid L(x) = 0 \}$,则 $K$ 是闭子空间且 $K \ne H$。
取 $x \in H \setminus K$,由投影定理,$\exists z_0 \in K$,s.t. $\forall z \in K$,$(z, x - z_0) = 0$。
任取 $\xi \in H$,令 $\xi = \alpha (x - z_0) + \eta$,其中 $\eta \in K$。
则 $L(\xi) = \alpha L(x - z_0) = \alpha L(x)$,故 $\alpha = \frac{L(\xi)}{L(x)}$。
于是:
$$
\xi = \frac{L(\xi)}{L(x)} (x - z_0) + \eta \quad \Rightarrow \quad \left( \xi - \frac{L(\xi)}{L(x)} (x - z_0), x - z_0 \right) = 0.
$$
因此:
$$
(\xi, x - z_0) = \frac{L(\xi)}{L(x)} \|x - z_0\|^2 \quad \Rightarrow \quad L(\xi) = \left( \xi, \overline{L(x)} \frac{x - z_0}{\|x - z_0\|^2} \right).
$$
令 $y = \overline{L(x)} \frac{x - z_0}{\|x - z_0\|^2}$,则 $L(\xi) = (\xi, y)$,且 $\|y\| = \|L\|$。
正交补与正交分解
定义(正交集合与正交补):若 $A, B$ 是 $H = (H, (\cdot, \cdot))$ 的两个子集。如果 $\forall \varphi \in A, \chi \in B$,$(\varphi, \chi) = 0$,则称 $A$ 与 $B$ 正交,记为 $A \perp B$。
集合 $\{ \varphi \mid \varphi \in H, \varphi \perp A \}$ 称为 $A$ 的正交补,记为 $A^\perp$。($\Rightarrow A^\perp$ 是线性子空间)
定理5:设 $H = (H, (\cdot, \cdot))$ 是 Hilbert 空间,$\forall A, B \subseteq H$。
- $A^\perp$ 是闭子空间
- 若 $A \subset B$,则 $B^\perp \subseteq A^\perp$。
- $(\operatorname{span} A)^\perp = A^\perp$。
- $\overline{A} = (A^\perp)^\perp$,如果 $A$ 是线性子空间。
- 若 $A$ 是闭子空间,则 $H = A \oplus A^\perp$。
证明(只证5):
任取 $x \in H \setminus A$,由(投影定理)$\Rightarrow \exists z_0 \in A$,s.t. $x - z_0 \perp A$。
即 $x = z_0 + (x - z_0)$,其中 $z_0 \in A$,$x - z_0 \in A^\perp$,故 $H = A + A^\perp$。
又因 $A \cap A^\perp = \{0\}$,所以 $H = A \oplus A^\perp$。
规范正交基
定义(规范正交集):
设 $H = (H, (\cdot, \cdot))$,$A = \{ e_\alpha \}_{\alpha \in \Lambda} \subseteq H$ 称为 $H$ 的一个规范正交集,如果 $\forall \alpha, \beta \in \Lambda$,
$$ (e_\alpha, e_\beta) = \delta_{\alpha\beta}. $$称 $H$ 的规范正交集 $A$ 是极大的,如果下列性质成立:即若 $\varphi \in H$ 满足 $(\varphi, e_\alpha) = 0$,$\forall \alpha \in \Lambda$,则 $\varphi = 0$。
$H$ 的极大规范正交集称为规范正交基(或完备规范正交基)。
注:规范正交集中任意抽取有限个元素必是线性无关的。
例1:对于 $(\ell^2, (\cdot, \cdot))$,其中 $(a, b) = \sum_{j=1}^\infty a_j \overline{b_j}$。
令 $e_n = (0, \dots, 0, 1, 0, \dots)$(第 $n$ 位为 1),则 $\{e_n\}_{n=1}^\infty$ 是 $\ell^2$ 的规范正交基。
例2:$A = \left\{ \frac{1}{\sqrt{2\pi}}, \frac{1}{\sqrt{\pi}} \cos nx, \frac{1}{\sqrt{\pi}} \sin nx \mid n \in \mathbb{N} \right\}$ 是 $L^2[-\pi, \pi]$ 的规范正交基。
即需证明:Fourier 级数的唯一性。即若 $f \in L^1[-\pi, \pi]$ 满足 $\forall n \in \mathbb{Z}$,$\int_{-\pi}^\pi f(x) e^{inx} dx = 0$,则 $f = 0$ a.e.
规范正交基的存在性
定理6:若 $H$ 是非平凡的 Hilbert 空间,则 $H$ 存在规范正交基。
为此,需要引入 Zorn 引理。
半序关系的定义:
若集合 $X$ 中的关系 $R$ 满足:
- 自反性:$\forall x \in X$,$x R x$。
- 反对称性:若 $x R y$ 且 $y R x$,则 $x = y$。
- 传递性:$\forall x, y, z \in X$,若 $x R y$ 且 $y R z$,则 $x R z$。
则称 $R$ 是一个半序关系,记为“$\le$”。如果 $\forall x, y \in X$,有 $x R y$ 或 $y R x$,则称 $X$ 是全序的。
上界与极大元:
- 若 $Y \subseteq X$,$x$ 称为 $Y$ 上的一个上界,如果 $\forall y \in Y$,$y \le x$。
- 若 $\eta \in X$ 满足 $\forall x \in X$,$\eta \le x \Rightarrow x = \eta$,则称 $\eta$ 为 $X$ 的极大元。
Zorn 引理:
设 $X$ 为半序集。如果每一个全序子集均有上界,则 $X$ 必有极大元。
定理6 的证明:
$H$ 中的规范正交集以包含关系构成半序集。(由 Gram-Schmidt 正交化过程可知,规范正交集存在。例如:任取 $x_1, x_2 \in H$,
$$ e_1 = \frac{x_1}{\|x_1\|}, \quad k_2 = x_2 - (x_2, e_1)e_1, \quad e_2 = \frac{k_2}{\|k_2\|} \Rightarrow \{e_1, e_2\} \text{ 是规范正交集。} $$全序子集必有上界(即所有正交集的并必是上界)。
由 Zorn 引理,$\exists S$ 是规范正交集的极大元,即 $S$ 是 $H$ 的规范正交基。
反证法补充:若不然,$\exists 0 \ne \varphi \in H$,s.t. $\forall e \in S$,$(\varphi, e) = 0$。令 $\widetilde{S} = S \cup \{\varphi\}$,则 $\widetilde{S}$ 仍是规范正交集,且 $S \subsetneq \widetilde{S}$,这与 $S$ 是极大元矛盾。故 $S$ 是完备规范正交基。
无序和与收敛的定义
假设 $\{x_\alpha\}_{\alpha \in I} \subseteq X$(Banach 空间),称 $\{x_\alpha\}_{\alpha \in I}$ 的无序和收敛于 $x$(记为:$x = \sum_{\alpha \in I} x_\alpha$),如果 $\forall \varepsilon > 0$,$\exists J^\varepsilon \subseteq I$(有限集合),s.t. $\forall J^\varepsilon \subseteq J \subseteq I$($J$ 为有限集合),有
$$
\left\| S_J - x \right\| < \varepsilon, \quad \text{其中} \quad S_J = \sum_{\alpha \in J} x_\alpha.
$$
注:
这样的收敛性是网收敛。无序和($x = \sum_{\alpha \in I} x_\alpha$)不依赖于求和项的次序关系。也就是说,“无序和”允许求和本身可以轮换(permutation)。
“$x = \sum_{\alpha \in I} x_\alpha$”也称为“无条件收敛”。
$\sum_{\alpha \in I} x_\alpha$ 称为绝对收敛,如果 $\sum_{\alpha \in I} \|x_\alpha\|$ 无条件收敛至一个非负数。
说明:由于 $\sum_{\alpha \in I} \|x_\alpha\| < +\infty$,记 $I_m = \left\{ \alpha \in I \mid \|x_\alpha\| \ge \frac{1}{m} \right\}$,则 $I_m$ 是有限集合。
(否则,若 $I_m$ 是无限集 $\Rightarrow \sum_{\alpha \in I_m} \|x_\alpha\| \ge \sum_{i=1}^N \frac{1}{m} = \frac{N}{m} \to +\infty$ 当 $N \to \infty$)
从而:
$$ > \sum_{\alpha \in I} \|x_\alpha\| = \sum_{i=1}^\infty \sum_{\alpha \in I_{m_i}} \|x_\alpha\|, \quad \text{其中 } \{m_i\}_{i=1}^\infty \subseteq \mathbb{N} \text{ 且 } |I_{m_i}| < \infty. > $$
即 $\{x_\alpha\}_{\alpha \in I}$ 只有可数个非零项,其余均为零。
当 $\sum_{\alpha \in I} \|x_\alpha\| < +\infty \iff \sum_{i=1}^\infty \|x_{\alpha_i}\| < +\infty$,$\Rightarrow \sum_{\alpha \in I} x_\alpha$ 是收敛的,即 $\sum_{\alpha \in I} x_\alpha$ 是无序和收敛。
- 对于 $\{x_\alpha\}_{\alpha \in I}$,绝对收敛 $\Rightarrow$ 无序和收敛,而无序和收敛 $\not\Rightarrow$ 绝对收敛。(举例?)
定义(无序和是 Cauchy 的):
无序和 $\sum_{\alpha \in I} x_\alpha$ 是 Cauchy 的,如果 $\forall \varepsilon > 0$,$\exists$ 有限集合 $J_\varepsilon \subseteq I$,s.t. $\forall$ 有限集合 $K \subseteq I \setminus J_\varepsilon$,有
$$
\left\| S_K \right\| < \varepsilon.
$$
命题7:假设 $\{x_\alpha\}_{\alpha \in I} \subseteq X$(Banach 空间),则
$$ \sum_{\alpha \in I} x_\alpha \text{ 是收敛的} \iff \sum_{\alpha \in I} x_\alpha \text{ 是 Cauchy 的}. $$
证明:
“$\Rightarrow$”由定义可证。下面证明“$\Leftarrow$”。
$\forall n \ge 1$,取有限集 $J_n$(有陪集)$\subseteq I$,使得 $\forall$ 有限集 $K \subseteq I \setminus J_n$,有 $\|S_K\| < \frac{1}{n}$。
不妨假设 $J_n \subseteq J_{n+1}$(否则令 $J_{n+1} := J_n \cup J_{n+1}'$)。
则 $\forall m \ge n$,$\|S_{J_m} - S_{J_n}\| \le \frac{1}{n}$,$\Rightarrow \{S_{J_n}\}_{n=1}^\infty$ 是 Cauchy 列。
设 $x = \lim_{n \to \infty} S_{J_n}$。对任意 $\varepsilon > 0$,取 $n \in \mathbb{N}$,s.t. $\frac{1}{n} < \varepsilon/2$。
不妨假设 $\|S_K\| < \varepsilon/2$ 对所有有限集 $K \supseteq J_n$ 成立。
此时,$\forall$ 有限集 $J \supseteq J_n$,
$$
\|S_J - x\| \le \|S_J - S_{J_n}\| + \|S_{J_n} - x\| < \varepsilon/2 + \varepsilon/2 = \varepsilon.
$$
(因为 $J \setminus J_n \subseteq I \setminus J_n$,所以 $\|S_{J \setminus J_n}\| < \varepsilon/2$,且 $\|S_{J_n} - x\| < \varepsilon/2$)
故 $\sum_{\alpha \in I} x_\alpha$ 收敛于 $x$。
规范正交基上的展开式
引理8:设 $\{u_\alpha\}_{\alpha \in I}$ 是 Hilbert 空间 $H$ 的规范正交集,则
$$
\sum_{\alpha \in I} c_\alpha u_\alpha \text{ 是收敛的} \iff \sum_{\alpha \in I} |c_\alpha|^2 \text{ 是收敛的}.
$$
若两者之一收敛,有
$$
\left\| \sum_{\alpha \in I} c_\alpha u_\alpha \right\|^2 = \sum_{\alpha \in I} |c_\alpha|^2.
$$
证明:
对于有限集 $J \subseteq I$,
$$
\left\| \sum_{\alpha \in J} c_\alpha u_\alpha \right\|^2 = \sum_{\alpha, \beta \in J} (c_\alpha u_\alpha, c_\beta u_\beta) = \sum_{\alpha \in J} |c_\alpha|^2.
$$
由命题7,$\sum_{\alpha \in I} c_\alpha u_\alpha$ 收敛 $\iff \sum_{\alpha \in I} c_\alpha u_\alpha$ 是 Cauchy 的 $\iff \sum_{\alpha \in I} |c_\alpha|^2$ 是 Cauchy 的 $\iff \sum_{\alpha \in I} |c_\alpha|^2$ 收敛。
由无序和收敛的定义,对 $\{J_n\}_{n=1}^\infty$(有限集列),s.t.
$$
\left\| \sum_{\alpha \in J_n} c_\alpha u_\alpha - \sum_{\alpha \in J_m} c_\alpha u_\alpha \right\| + \left| \sum_{\alpha \in J_n} |c_\alpha|^2 - \sum_{\alpha \in J_m} |c_\alpha|^2 \right| \le \frac{1}{n}, \quad \forall m \ge n.
$$
从而 $\left\| \sum_{\alpha \in I} c_\alpha u_\alpha \right\|^2 = \sum_{\alpha \in I} |c_\alpha|^2$。
Bessel 不等式与正交投影
定理(Bessel 不等式):假设 $U = \{u_\alpha\}_{\alpha \in I}$ 是 Hilbert 空间 $H$ 的规范正交集,$x \in H$。则:
- $\sum_{\alpha \in I} |\langle x, u_\alpha \rangle|^2 \le \|x\|^2$。
- $x_U \overset{\text{定义}}{=} \sum_{\alpha \in I} \langle x, u_\alpha \rangle u_\alpha$ 是收敛的。
- $x - x_U \in U^\perp$。
证明:
① $\forall$ 有限子集 $J \subseteq I$,
$$
\left\| x - \sum_{\alpha \in J} \langle x, u_\alpha \rangle u_\alpha \right\|^2 = \|x\|^2 - \sum_{\alpha \in J} |\langle x, u_\alpha \rangle|^2.
$$
$\Rightarrow \sum_{\alpha \in J} |\langle x, u_\alpha \rangle|^2 \le \|x\|^2$。
取上确界:
$$
M = \sup \left\{ \sum_{\alpha \in J} |\langle x, u_\alpha \rangle|^2 \,\middle|\, J \subseteq I \text{ 有限} \right\} \le \|x\|^2.
$$
由于 $\{ \alpha \in I \mid \langle x, u_\alpha \rangle \ne 0 \}$ 至多可数(由引理8),故
$$
\sum_{\alpha \in I} |\langle x, u_\alpha \rangle|^2 = M \le \|x\|^2.
$$
② 由引理8可知,$\sum_{\alpha \in I} \langle x, u_\alpha \rangle u_\alpha$ 收敛。
③ 首先证明:$\forall u \in H$,
$$
\langle x_U, u \rangle = \sum_{\alpha \in I} \langle x, u_\alpha \rangle \langle u_\alpha, u \rangle.
$$
由于 $\sum_{\alpha \in I} |\langle x, u_\alpha \rangle|^2$ 和 $\sum_{\alpha \in I} |\langle u_\alpha, u \rangle|^2$ 均收敛,由 Cauchy-Schwarz 不等式,
$$
\sum_{\alpha \in I} |\langle x, u_\alpha \rangle \langle u_\alpha, u \rangle| \le \sqrt{ \sum_{\alpha \in I} |\langle x, u_\alpha \rangle|^2 } \cdot \sqrt{ \sum_{\alpha \in I} |\langle u_\alpha, u \rangle|^2 } < +\infty,
$$
即右边是绝对收敛的。
令 $J_n \to I$(有限集列),则
$$
\langle x_U, u \rangle = \lim_{n \to \infty} \sum_{\alpha \in J_n} \langle x, u_\alpha \rangle \langle u_\alpha, u \rangle = \sum_{\alpha \in I} \langle x, u_\alpha \rangle \langle u_\alpha, u \rangle.
$$
任取 $\beta \in I$,则
$$
\langle x - x_U, u_\beta \rangle = \langle x, u_\beta \rangle - \sum_{\alpha \in I} \langle x, u_\alpha \rangle \underbrace{\langle u_\alpha, u_\beta \rangle}_{=\delta_{\alpha\beta}} = \langle x, u_\beta \rangle - \langle x, u_\beta \rangle = 0.
$$
$\Rightarrow x - x_U \in U^\perp$。
闭线性包的定义
定义:记
$$
[U] \overset{\text{定义}}{=} \left\{ \sum_{u \in U} c_u u \,\middle|\, c_u \in \mathbb{F}, \; \sum_{u \in U} c_u u \text{ 是无条件收敛} \right\},
$$
其中 $U \subseteq H$(Hilbert 空间)。
命题9:若 $U = \{ u_\alpha | \alpha \in I \}$ 是 Hilbert 空间 $H$ 的规范正交集。
则
1.
$$
[U] = \left\{ \sum_{\alpha \in I} c_\alpha u_\alpha \,\middle|\, c_\alpha \in \mathbb{F} \text{ 且 } \sum_{\alpha \in I} |c_\alpha|^2 < +\infty \right\} \text{ 且 } [U] \text{ 是闭子空间}.
$$
- 若记 $\chi_U = \sum_{\alpha \in I} (x, u_\alpha) u_\alpha$. 则
$$ \| x - \chi_U \| = \min_{u \in [U]} \| x - u \| $$
定理10 假设 $U = \{ u_\alpha | \alpha \in I \}$ 是 Hilbert 空间的规范正交组。则下列命题等价:
- $U$ 是 $H$ 的规范正交基。
- $\forall x \in H$, $x = \sum_{\alpha \in I} (x, u_\alpha) u_\alpha$
- $\forall x \in H$, $\| x \|^2 = \sum_{\alpha \in I} |(x, u_\alpha)|^2$
- $[U] = H$
证明:
- 1 ⇒ 2 记 $\chi_U = \sum_{\alpha \in I} (x, u_\alpha) u_\alpha$ ⇒ $x - \chi_U \in U^\perp$. 由 ④ ⇒ $x = \chi_U$
- 2 ⇒ 3 由引理 8 初知。
- 3 ⇒ 4 由定理 Bessel③ $x - \chi_U \in U^\perp = [U]^\perp$
由 $x = \underbrace{x - \chi_U}_{[U]^\perp} + \underbrace{\chi_U}_{[U]}$ ⇒ $\| x \|^2 = \| x - \chi_U \|^2 + \| \chi_U \|^2$ ⇒ $x = \chi_U$ ⇒ $[U] = H$ - 4 ⇒ 1 由定义,假设 $\varphi$ 满足 $\forall \alpha \in I$ $(\varphi, u_\alpha) = 0$. 则由④ ⇒ $\varphi \perp U^\perp = [U]^\perp$
而 $\varphi \perp H$ ⇒ $\varphi = 0$ ⇒ ③.
定理11 (Parseval 等式). 假设 $U = \{ u_\alpha | \alpha \in I \}$ 是 $H$ 的规范正交基。则
$\forall x, y \in H$.
$$
(x, y) = \sum_{\alpha \in I} (x, u_\alpha) \overline{(y, u_\alpha)}
$$
证明:由定理10. $x = \sum_{\alpha \in I} (x, u_\alpha) u_\alpha$ ⇒ $(x, y) = \sum_{\alpha \in I} (x, u_\alpha) (u_\alpha, y)$ ⇒ 结论.
(由定理 Bessel③中④式)
$L^2$ 空间中的规范正交基
例1 $L^2[-\pi, \pi]$, $\left\{ \frac{1}{\sqrt{2\pi}}, \frac{1}{\sqrt{\pi}} \cos n x, \frac{1}{\sqrt{\pi}} \sin n x \,\middle|\, n \in \mathbb{N} \right\}$ 为 $L^2[-\pi, \pi]$ 规范正交基
例2 有限区间 $[-1, 1]$ 上的 $L^2$ 规范正交基可以通过 Gram-Schmidt 正交化过程得到
针对 $(1, x, x^2, \cdots, x^n, \cdots) = \{ f_n(x) \}_{n \ge 0}$
若记 $\{ \widehat{f}_n(x) \}_{n=1}^\infty$ 是由 $\{ f_n(x) \}_{n \ge 1}$ Gram-Schmidt 正交化得到。即
$$ \ell_{n+1} = f_{n+1} - \sum_{j=1}^n (\ell_{n+1}, \widehat{f}_n(x)) \widehat{f}_n(x), \quad \widehat{f}_{n+1} \overset{\text{定义}}{=} \frac{\ell_{n+1}}{\| \ell_{n+1} \|} $$
可以证明 $\{ \widehat{f}_n(x) \}_{n \ge 1}$ 是 Legendre 多项式。即 $\widehat{f}_n(x)$ 满足
$$ \frac{d}{dx} \left( (1-x^2) \frac{d}{dx} \widehat{f}_n \right) + \left( n(n+1) \right) \widehat{f}_n = 0 \quad \text{且} \quad \widehat{f}_n = \frac{(-1)^n}{2^n n!} \frac{d^n}{dx^n} \left( (1-x^2)^n \right) $$
例3 记 $H_n(x) = (-1)^n e^{x^2} \frac{d^n}{dx^n} (e^{-x^2})$ (是 n 阶 Hermite 多项式 且 $\int_{\mathbb{R}} H_m(x) H_n(x) e^{-x^2} dx = \delta_{mn} 2^n n! \sqrt{\pi}$)
则 $\left\{ \widehat{H}_n(x) = \frac{(-1)^n}{\sqrt{n! \cdot 2^n \sqrt{\pi}}} e^{\frac{x^2}{2}} \frac{d^n}{dx^n} (e^{-x^2}) \,\middle|\, n \ge 0 \right\}$ 是 $L^2(\mathbb{R})$ 上的一组规范正交基
其中 $\widehat{H}_n(x)$ 满足
$$
-u'' + x^2 u^2 = (2n+1) u
\quad \text{Schrödinger 谐振子}
$$
(即证明:若 $\int_{\mathbb{R}} \varphi \cdot e^{-\frac{x^2}{2}} x^n dx = 0$
则 $\varphi = 0$)
例4 记 $L_n(x) = \frac{e^x}{n!} \frac{d^n}{dx^n} (x^n e^{-x})$ —— (Laguerre 多项式)
则 $\left\{ e^{-\frac{x}{2}} L_n(x) \,\middle|\, n \ge 0 \right\}$ 是 $L^2([0, +\infty))$ 上的规范正交基。
其中,$L_n(x)$ 满足
$$
x y'' + (1-x) y' + n y = 0
$$
注 Rodrigues formula: 假设 $\{ P_n \}_{n \ge 0}$ 满足 $\int_a^b P_n(x) w(x) dx = \delta_{nm} k_n$ 且$w(x)$ 满足 $\frac{w'(x)}{w} = \frac{A}{B}$
其中 $A$ 至多是 1 次多项式,$B$ 至多是 2 次多项式,$\lim_{x \to a} w(x) B(x) = 0$ , $\lim_{x \to b} w(x) B(x) = 0$
则 $P_n(x) = \frac{C_n}{w(x)} \frac{d^n}{dx^n} (B(x)^n w(x))$, 其中 $C_n$ 是常数。